Stopio a chwilio

Beth yw hyn?

Mae pwerau stopio a chwilio yn caniatáu i’r heddlu chwilio pobl os ydyn nhw’n amau eu bod mewn meddiant o eitemau anghyfreithlon, fel cyffuriau anghyfreithlon, arfau, neu eiddo wedi’i ddwyn. Mae nifer o fathau o bwerau stopio a chwilio, ond y ddau isod yw’r rhai mwyaf perthnasol i blant a phobl ifanc, ac i atal trais:

1. Pwerau sy’n mynnu bod gan swyddogion ‘sail resymol’ dros chwilio (o dan Adran 1 o Ddeddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 (PACE)). Mae sail resymol yn golygu:
   • bod yn rhaid i’r swyddog amau go iawn y bydd yn dod o hyd i’r eitem mae’n chwilio amdani. Dylai’r amheuaeth ymwneud â pha mor debygol yw’r person o fod mewn meddiant o’r eitem, nid o fod yn troseddu.
   • rhaid iddi fod yn rhesymol yn wrthrychol i’r swyddog amau hyn, o ystyried y wybodaeth sydd ar gael. Mae hwn yn brawf gwrthrychol; mae’n disgwyl y byddai person rhesymol, gyda’r un wybodaeth, hefyd yn amau bod yr unigolyn yn cario’r eitem.
2. Pwerau sy’n caniatáu i swyddogion chwilio am offerynnau peryglus neu arfau ymosodol heb sail resymol, am gyfnod cyfyngedig, mewn ardal benodol (o dan Adran 60 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol a Threfn Gyhoeddus 1994). Er enghraifft, efallai y caiff gorchymyn Adran 60 ei roi ar stryd fawr neu barc penodol am gyfnod o 24 neu 48 awr oherwydd bod disgwyl lefelau uwch o drais. Mae hyn yn cael ei ddisgrifio’n anffurfiol fel stopio a chwilio ‘heb amheuaeth’. 

Mae modd cychwyn proses stopio a chwilio mewn tair ffordd:

• Ar liwt y swyddog ei hun: pan fydd swyddog yn penderfynu stopio rhywun ar sail rhywbeth mae wedi’i weld neu ei glywed. Mae tua hanner y prosesau stopio a chwilio yn rhai wedi’u cychwyn ar liwt y swyddog ei hun. 
• Trydydd parti: pan fydd swyddog yn stopio rhywun ar sail darn o wybodaeth, er enghraifft gan aelod o’r cyhoedd neu CCTV. Mae tua traean y prosesau stopio a chwilio yn seiliedig ar wybodaeth gan drydydd parti.
• Ar sail gwybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd: pan fydd swyddog yn stopio rhywun oherwydd bod gwybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd yn awgrymu bod gan yr unigolyn eitem anghyfreithlon ar y pryd. Mae tua un o bob deg proses stopio a chwilio yn seiliedig ar wybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd.

Mae stopio a chwilio yn ddull atal trydyddol. Ei nod yw atal troseddu pellach drwy dynnu cyffuriau neu arfau anghyfreithlon oddi ar bobl, neu ddod o hyd i dystiolaeth o drosedd flaenorol. Yn dilyn proses stopio a chwilio, mae swyddogion heddlu’n gallu cadw pobl sydd wedi troseddu yn gaeth, ac fe allai hyn atal troseddu pellach yn y cyfnod maen nhw yn y ddalfa. Mae gweld neu glywed am y defnydd o stopio a chwilio mewn lleoliadau penodol neu ar adegau penodol yn gallu atal pobl rhag troseddu.

Yn ystod proses stopio a chwilio, rhaid i’r swyddog esbonio’r rheswm dros stopio a chwilio. Pan fydd pobl yn meddwl bod proses stopio a chwilio yn annheg, efallai oherwydd y ffordd mae’n cael ei chynnal neu sawl gwaith mae rhywun wedi cael ei stopio, mae’n gallu lleihau’r ymddiriedaeth yn yr heddlu a’r system cyfiawnder troseddol. Fe allai hyn gynyddu troseddu ymysg y rhai sy’n destun prosesau stopio a chwilio.

A yw’n effeithiol?

Ar gyfartaledd, ar sail ymchwil rhyngwladol, mae stopio a chwilio yn debygol o gael effaith gymedrol ar droseddu treisgar. Mae ymchwil wedi’i gynnal yn y Deyrnas Unedig yn awgrymu bod stopio a chwilio yn debygol o gael effaith isel ar droseddu treisgar.

Mae adolygiad o astudiaethau rhyngwladol yn awgrymu bod stopio a chwilio wedi lleihau troseddu 13% ar gyfartaledd. Roedd saith o’r naw astudiaeth a oedd wedi cynhyrchu’r amcangyfrif hwn wedi cael eu cynnal yn Unol Daleithiau America. Cafodd dau ohonynt eu cynnal yn y Deyrnas Unedig, ac roedden nhw’n amcangyfrif bod stopio a chwilio wedi lleihau troseddu 5%. 

Roedd yr adolygiad hefyd wedi canfod bod stopio a chwilio wedi lleihau troseddu 7% mewn ardaloedd cyfagos ar gyfartaledd.

Serch hynny, mae’n bwysig nodi’r niwed posib sy’n gysylltiedig â stopio a chwilio. Mae pobl sydd wedi bod yn destun proses stopio a chwilio yn fwy tebygol o fabwysiadu agwedd negyddol at yr heddlu, ac o gael iechyd meddwl a chorfforol gwaeth. Mae’r ymchwil yn dangos cyfraddau uwch o iselder, gorbryder, anhwylder straen ôl-drawmatig (PTSD), meddyliau hunanladdol a phroblemau cysgu ymysg pobl sydd wedi cael eu stopio a’u chwilio, o’i gymharu â phobl sydd heb gael eu stopio a’u chwilio. Dydy’r ymchwil ddim yn ddigon cadarn i gadarnhau a gafodd yr agweddau negyddol hyn, a’r cyflyrau iechyd meddyliol neu gorfforol, eu hachosi neu eu gwaethygu gan y profiad o stopio a chwilio, neu gan ddigwyddiadau a phrofiadau eraill.

Roedd un astudiaeth yn yr Unol Daleithiau a oedd yn cynnwys plant a phobl ifanc rhwng 9 a 15 oed wedi casglu data dros gyfnod o bedair blynedd, ac wedi canfod bod profiad o stopio a chwilio wedi arwain at gynnydd mewn cyfranogiad mewn ymddygiad gwrthgymdeithasol a throseddu.

Pa mor gadarn yw’r dystiolaeth?

Mae gennym hyder cymedrol yn ein hamcangyfrif o effaith gyfartalog stopio a chwilio ar droseddu treisgar.

Rydyn ni wedi lleihau ein hyder yn yr amcangyfrif hwn o uchel i gymedrol oherwydd ei fod yn seiliedig ar naw astudiaeth, a’u bod yn cyfuno’r effeithiau ar blant a phobl ifanc ac ar oedolion.

Isel iawn yw ein hyder yn ein hamcangyfrif o’r effaith yn y Deyrnas Unedig, gan ei fod yn seiliedig ar ddwy astudiaeth yn unig.

Sut mae modd ei ddefnyddio’n dda?

Wedi’i dargedu ac ar sail gwybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd

Roedd yr adolygiad wedi canfod bod stopio a chwilio sy’n cael ei dargedu mewn lleoliadau llai, fel strydoedd neu barc penodol, yn debygol o fod yn fwy effeithiol yn lleihau troseddu na thactegau stopio a chwilio sy’n cael eu defnyddio ar lefel cymdogaeth, rhanbarth neu dref.

Mae stopio a chwilio hefyd yn fwy effeithiol yn dod o hyd i eitemau anghyfreithlon pan fydd sail gryfach dros ei ddefnyddio, o’i gymharu â sail wan neu afresymol. Roedd adolygiad yn 2021 wedi canfod bod 63% o brosesau stopio a chwilio wedi cael eu cynnal ar sail gref neu gymedrol, a bod 31% ohonynt wedi dod o hyd i eitem anghyfreithlon. O’i gymharu â hynny, roedd 36% o brosesau stopio a chwilio wedi cael eu cynnal ar sail wan neu afresymol, a bod 16% ohonynt wedi dod o hyd i eitem anghyfreithlon.

Plismona mannau problemus a dulliau datrys problemau Mae plismona mannau problemus yn nodi lleoliadau â’r lefelau uchaf o droseddu ac yn canolbwyntio adnoddau a gweithgareddau plismona arnynt. Mae’r ymchwil yn awgrymu bod plismona mannau problemus wedi lleihau trais 14% a throseddau cyffuriau 30%, ar gyfartaledd. Mae hyn yn gallu golygu presenoldeb heddlu uwch, neu blismona sy’n canolbwyntio ar broblemau, a allai leihau troseddu ymhellach. Ei nod yw deall achosion sylfaenol troseddu mewn mannau problemus ac mae’n cynnwys dylunio a gweithredu ymyriadau wedi’u teilwra i leihau troseddu. Mae’r dulliau hyn yn debygol o gael effaith fwy ar drais ac fe allan nhw wella’r berthynas ag aelodau o’r gymuned. 

Hyfforddiant a monitro rheolaidd ar gyfer ymarfer stopio a chwilio

Mae nifer o swyddogion yn cael hyfforddiant stopio a chwilio yn ystod eu hyfforddiant cychwynnol yn unig. Mae hyn yn golygu bod ymarfer stopio a chwilio yn cael ei ddatblygu’n bennaf ar sail gwylio ymddygiad swyddogion eraill. Fe ddylai heddluoedd ddarparu rhaglen strwythuredig sy’n gwneud yn siŵr bod swyddogion yn cael hyfforddiant gloywi, gan gynnwys canllawiau am wneud penderfyniadau teg, rhyngweithio’n broffesiynol a chyfathrebu’n glir, a chofnodi prosesau unigol yn gywir.

Fe ddylai heddluoedd gael panel craffu cymunedol neu grŵp monitro i adolygu’r defnydd o stopio a chwilio. Mae’r grwpiau hyn yn dod ag aelodau o’r cyhoedd ynghyd ac yn cael eu cadeirio gan berson annibynnol fel arfer. Maen nhw’n adolygu prosesau stopio a chwilio wedi’u dewis ar hap, yn trafod a wnaeth y swyddogion ymddwyn yn briodol, ac yn rhoi adborth i’r heddlu.

Diogelu

Wrth gynnal proses stopio a chwilio, rhaid i’r heddlu gadw at y mesurau diogelu llym sy’n gwarchod urddas a lles yr unigolyn sy’n cael ei stopio a’i chwilio. Mae’r mesurau diogelu hyn yn cynnwys codau ymarfer a defnyddio camerâu corff i atal gwahaniaethu, aflonyddu ac erledigaeth anghyfreithlon.

Beth yw’r gost?

Ar gyfartaledd, mae cost stopio a chwilio yn debygol o fod yn isel.

Mae dwy astudiaeth yn awgrymu bod stopio a chwilio yn cymryd tua 15 munud ar gyfartaledd. Mae modd i un neu ddau swyddog gynnal proses stopio a chwilio. Y gost gyfartalog ar draws y ddwy astudiaeth yw £20 – £30 fesul proses stopio a chwilio sy’n cynnwys dau swyddog. Rydyn ni’n amcangyfrif bod tua £10 – 16 miliwn wedi cael ei wario ar stopio a chwilio yng Nghymru a Lloegr y llynedd.

Crynodeb o’r pwnc

• Mae’r dystiolaeth yn darparu darlun cymysg o effaith stopio a chwilio. Ar gyfartaledd, mae’r dystiolaeth fyd-eang yn dangos effaith gymedrol ar droseddu. Ond mae’r astudiaethau yn y Deyrnas Unedig yn dangos effaith isel ar droseddu. Yn ogystal â hynny, mae’r ymchwil yn dangos cysylltiad rhwng pobl sy’n cael eu stopio a’u chwilio ac iechyd meddwl a chorfforol gwaeth, ac agweddau mwy negyddol at yr heddlu.
• Mae rhai sefyllfaoedd lle mae stopio a chwilio yn bŵer hollbwysig i’r heddlu er mwyn canfod troseddu. Pan fydd ymarfer stopio a chwilio yn seiliedig ar wybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd, yn hytrach na chanfyddiadau swyddog yn unig, mae’n fwy tebygol o arwain at ganfod trosedd.
• Mae stopio a chwilio yn cael ei ddefnyddio’n anghymesur ar bobl Ddu, yn enwedig plant Du. Mae hyn yn cael effaith niweidiol ar ymddiriedaeth yn yr heddlu i drin pobl yn deg.
• Efallai y bydd hyfforddiant gloywi rheolaidd a phaneli craffu cymunedol yn gwella ymarfer stopio a chwilio.
• Yn ôl yr amcangyfrifon, cafodd tua £10 – £16 miliwn ei wario ar stopio a chwilio yn 2022. 

Negeseuon allweddol

• Peidiwch â chynyddu stopio a chwilio wrth reddf: peidiwch â thybio y bydd cynyddu stopio a chwilio yn lleihau lefelau trais yn sylweddol.
• Fe ddylech flaenoriaethu plismona mannau problemus a dulliau plismona sy’n canolbwyntio ar broblemau mewn ardaloedd lle mae lefelau uchel o droseddu.
• Wrth ddefnyddio stopio a chwilio
  • Fe ddylech flaenoriaethu’r defnydd o stopio a chwilio sydd wedi’i dargedu ac sy’n seiliedig ar wybodaeth wedi’i chasglu at ei gilydd.
  • Dilynwch ganllawiau Ymarfer Proffesiynol Awdurdodedig y Coleg Plismona ar stopio a chwilio.
  • Fe ddylech gynnal paneli craffu cymunedol neu baneli prosesau’r heddlu sy’n galluogi aelodau o gymunedau lleol i graffu ar brosesau stopio a chwilio wedi’u dewis ar hap. Rhowch broses atebolrwydd ar waith i wneud yn siŵr bod adborth yn cael sylw.
• Gwnewch yn siŵr bod staff wedi’u hyfforddi’n dda: rhowch gynllun hyfforddiant ychwanegol ar waith i wneud yn siŵr bod staff yn cael hyfforddiant gloywi ar stopio a chwilio yn rheolaidd drwy gydol eu gyrfa.

Dolenni allanol

Adroddiad Sefydliad yr Heddlu: How Stop and Search is used

Mae’r papur hwn yn edrych ar y data sydd ar gael am ddefnyddio stopio a chwilio yng Nghymru a Lloegr hyd at fis Mawrth 2023.

Canllawiau Ymarfer Proffesiynol Awdurdodedig y Coleg Plismona ar Stopio a Chwilio

Daw’r dudalen hon o APP, ffynhonnell swyddogol ymarfer plismona proffesiynol. Mae’n darparu diffiniad o broses stopio a chwilio deg ac effeithiol, ac yn esbonio sut a pham y dylai prosesau stopio a chwilio fod yn deg, yn gyfreithlon, yn broffesiynol ac yn dryloyw.

Y Swyddfa Gartref – Pwerau a gweithdrefnau’r heddlu: Stopio a chwilio ac arestio, Cymru a Lloegr

Ystadegau stopio a chwilio yn cynnwys gwybodaeth o’r 43 o heddluoedd yng Nghymru a Lloegr, a’r Heddlu Trafnidiaeth Prydeinig.

HMICFRS – Adroddiad ar ddefnyddio pwerau’r heddlu yn anghymesur

Mae’r adroddiad hwn yn edrych ar ddata cyhoeddedig ar lefel genedlaethol a fesul heddlu ynghylch stopio a chwilio a defnyddio grym yn 2019/20; canfyddiadau Asesiadau PEEL Integredig HMICFRS yn 2018/19 ynghylch effeithiolrwydd, effeithlonrwydd a chyfreithlondeb yr heddlu; a chanlyniadau adolygiad o’r seiliau a gofnodwyd dros stopio a chwilio.

Swyddfa Annibynnol ar gyfer Ymddygiad yr Heddlu – adolygiad o stopio a chwilio (2022)

Mae’r adroddiad hwn yn casglu ynghyd tystiolaeth o adolygiad o 37 ymchwiliad, apêl ac adolygiad annibynnol gan yr IOPC rhwng 2018 a 2021, ochr yn ochr â safbwyntiau cymunedau a rhanddeiliaid, a data cenedlaethol.

Crest Advisory: Crime, policing and stop and search: Black perspectives in context (2022)

Mae Crest Advisory wedi cynhyrchu dau bapur ymchwil yn edrych ar safbwyntiau a phrofiadau o stopio a chwilio yng Nghymru a Lloegr. Maen nhw’n cynnwys argymhellion ar gyfer newid hefyd.

Adroddiad HMIC ar y Defnydd Gorau o’r Cynllun Stopio a Chwilio (BUSS) (2016)

Adroddiad arolygu HMIC ar weithredu’r cynllun BUSS ar draws heddluoedd yng Nghymru a Lloegr.

Canllawiau Cenedlaethol ar gyfer Paneli Craffu Cymunedol

Cynhaliodd y Swyddfa Gartref ymgynghoriad (rhwng mis Awst a mis Hydref 2023) ar fframwaith craffu cymunedol drafft, a sut gellir gwella prosesau craffu lleol i helpu heddluoedd i wasanaethu cymunedau yn fwy effeithiol.

Y Coleg Plismona – Troseddau cyllyll: Canllaw datrys problemau

Mae tudalennau 57-60 y papur hwn yn edrych ar ddefnyddio stopio a chwilio i atal troseddau cyllyll, ac yn darparu damcaniaeth newid un dudalen.