Rhaglenni ymwybyddiaeth carchardai

Beth ydyw?

Nod rhaglenni ymwybyddiaeth carchardai yw atal plant a phobl ifanc rhag troseddu trwy ddangos realiti bywyd yn y carchar. Mae carcharorion presennol neu gyn-garcharorion yn cwrdd â phlant ac yn dangos iddyn nhw sut brofiad yw bod yn y carchar. Gall rhaglenni gynnwys plant yn ymweld â charchar neu garcharorion yn ymweld â phlant mewn ysgol neu gymuned.

Mae rhaglenni’n amrywio o ran y dull gweithredu a ddefnyddir er mwyn ataliaeth. Mae rhai rhaglenni, fel Scared Straight, yn llym iawn gyda’r plant sy’n cymryd rhan, ac yn canolbwyntio ar ddychryn a chodi ofn. Gallai hyn gynnwys carcharorion yn gwawdio ac yn bychanu plant, neu’n rhannu straeon graffig, ffotograffau a fideos yn darlunio trais a diflastod bywyd carchar. Mae rhaglenni eraill yn cymryd agwedd addysgol. Efallai y bydd carcharorion presennol neu gyn-garcharorion yn rhannu straeon eu bywyd, yn disgrifio’r dewisiadau a wnaethant a arweiniodd at gael eu carcharu, ac yn siarad yn fwy cyffredinol am y gost o ymwneud â throseddu.

Mae rhaglenni ymwybyddiaeth carchardai fel arfer yn ymyriadau wedi’u targedu sy’n gweithio gyda phlant y mae perygl y gallan nhw droi at drosedd a thrais. Ymyriadau byr ydyn nhw fel rheol, sy’n cynnwys dim mwy nag un ymweliad â charchar neu un sesiwn addysgol.

A yw’n effeithiol?

Ar gyfartaledd, nid yw’n ymddangos bod rhaglenni ymwybyddiaeth o garchardai yn cael yr effaith a ddymunir ar ymgysylltiad plant â throsedd a thrais. Mewn gwirionedd, mae’r ymchwil yn awgrymu y gallent gynyddu’r tebygolrwydd y bydd plant yn troi at droseddu. Mae’n bwysig nodi bod gwerthusiadau o raglenni lle mae plant yn ymweld â charchardai yn dominyddu’r ymchwil. Ni ddaeth yr adolygiad systematig gorau sydd ar gael o hyd i unrhyw werthusiadau o raglenni lle’r oedd carcharorion yn ymweld ag ysgolion.

Mae tystiolaeth y gall y dull hwn gael effaith gadarnhaol ar agweddau plant tuag at droseddu a chosbi. Ond nid oedd yn ymddangos bod hyn yn arwain at ostyngiadau gwirioneddol mewn troseddu.

Mae peth tystiolaeth wan iawn i awgrymu bod gwerthusiadau a fesurodd ganlyniadau fwy na 6 mis ar ôl diwedd y rhaglen wedi canfod effeithiau mwy cadarnhaol. Fodd bynnag, byddai angen i ni weld tystiolaeth gryfach o effaith hirdymor cyn iddo ddylanwadu ar ein barn gyffredinol am effaith y rhaglenni hyn.

Pa mor ddiogel yw’r dystiolaeth?

Mae gennym hyder uchel yn ein hamcangyfrif o’r effaith gyfartalog ar droseddu a thrais.

Mae ein hamcangyfrif yn seiliedig ar ddadansoddiad diweddar o ansawdd uchel o 12 astudiaeth a fesurodd yr effaith uniongyrchol ar droseddu. Nid ydym wedi dewis y sgôr diogelwch uchaf oherwydd mae llawer o amrywiad yn yr amcangyfrifon effaith a ddarperir gan yr astudiaethau sydd wedi’u cynnwys.

Cyfyngiad pwysig ar y dadansoddiad hwn yw na ddaeth o hyd i unrhyw werthusiadau o raglenni lle’r oedd carcharorion yn ymweld ag ysgolion yn hytrach na phlant yn ymweld â charchardai.

Sut allwch chi ei weithredu’n dda?

Ar hyn o bryd, nid yw’r ymchwil yn rhoi darlun clir o effeithiolrwydd gwahanol fathau o raglenni ymwybyddiaeth o garchardai, megis rhaglenni gyda gwahanol lefelau o wrthdaro.

Beth yw’r gost?

Ar gyfartaledd, mae cost rhaglenni ymwybyddiaeth o garchardai yn debygol o fod yn isel.

Mae’r costau’n debygol o gynnwys cludo plant yn ôl ac ymlaen i’r carchar, neu gludo cyn-garcharorion yn ôl ac ymlaen i ysgol, ynghyd â chostau goruchwylio. Canfu dadansoddiad o ddeg rhaglen yn UDA gost gyfartalog o $50 y cyfranogwr.

Crynodeb o bwncz

• Nodwedd ddiffiniol rhaglenni ymwybyddiaeth o garchardai yw bod carcharorion presennol neu gyn-garcharorion yn ceisio atal plant rhag troseddu trwy ddisgrifio realiti bywyd mewn carchar.
• Nid yw’r crynodeb hwn yn berthnasol i bob rhaglen sy’n cynnwys carcharorion presennol neu gyn-garcharorion. Er enghraifft, nid yw’n cynnwys rhaglenni lle roedd pobl a oedd gynt, ond nad oeddent bellach, yn ymwneud â throseddu yn datblygu yn fentoriaid i blant neu’n ffurfio rhan o gyfiawnder adferol.
• Ar gyfartaledd, nid yw rhaglenni ymwybyddiaeth carchardai wedi cael yr effaith a ddymunir ar ymwneud plant â throsedd a thrais.
• Gall y rhaglenni hyn gael effaith gadarnhaol ar rai canlyniadau canolradd, megis agweddau tuag at droseddu. Fodd bynnag, ymddengys nad yw’r rhain yn arwain at ostyngiad mewn lefelau troseddu.
• Cyfyngiad pwysig ar yr ymchwil yw bod diffyg gwerthusiadau o raglenni lle roedd carcharorion yn ymweld ag ysgolion yn hytrach na lle roedd plant yn ymweld â charchardai. Gallai ymchwil yn y dyfodol ymchwilio i’r effaith y mae rhaglenni mewn ysgolion yn cael.

Negeseuon tecawê

• Peidiwch ag ariannu rhaglenni sy’n mynd â phlant i garchardai neu sy’n efelychu amgylcheddau carchardai. 
• Yn hytrach, cynhaliwch raglenni wedi’u targedu ar gyfer plant sy’n ymwneud â thrais neu sydd mewn perygl o wneud hynny. Fel rhaglenni datblygu sgiliau cymdeithasol ac emosiynol, mentora, neu  chwaraeon. 

Dolenni allanol

College of Policing
Crynodeb o’r ymchwil ar raglenni ‘Scared straight’ gan Becyn Cymorth Lleihau Trosedd College of Policing

Dadlwythiadau