Dargyfeirio cyn mynd i’r llys
Mynd i’r afael â throseddu ieuenctid drwy ddewisiadau eraill yn lle cyhuddiad ffurfiol.
Mynd i’r afael â throseddu ieuenctid drwy ddewisiadau eraill yn lle cyhuddiad ffurfiol.
Mae Dargyfeirio’n ddull o atal aildroseddu drwy ddod o hyd i ffyrdd eraill yn lle achosion cyfiawnder troseddol ffurfiol. Gellir dargyfeirio ar wahanol bwyntiau yn y system cyfiawnder troseddol: adeg arestio, cyn cyhuddo, neu yn y llys drwy fathau eraill o ddedfrydu.
Mae’r crynodeb hwn yn canolbwyntio ar ddargyfeirio sy’n digwydd cyn cyhuddiad ffurfiol ac achos llys. Yng Nghymru a Lloegr, ceir dau fath o ddargyfeirio cyn y llys:
Gall y broses ddargyfeirio gefnogi neu fynnu bod y plentyn yn cwblhau rhaglen ymyrraeth. Gallai hyn gynnwys cwnsela, ymyriadau iechyd meddwl, hyfforddiant cyflogaeth neu gyfiawnder adferol.
Mae sawl rheswm pam y gallai dargyfeirio cyn mynd i’r llys amddiffyn plentyn rhag cymryd rhan mewn troseddu a thrais yn y dyfodol.
Cefnogi ailintegreiddio. Gallai rhaglenni dargyfeirio leihau stigma tra’n cefnogi plant i ddatblygu sgiliau cadarnhaol ac ailintegreiddio yn eu cymuned.
Atal labelu. Gallai cyhuddo plentyn o gyflawni trosedd ei labelu fel ‘tramgwyddwr’ neu ‘droseddwr’. Os bydd plentyn wedyn yn uniaethu â neu’n dod yn gysylltiedig â’r labeli hyn, efallai y bydd yn fwy tebygol o aildroseddu.
Osgoi profiad o’r system cyfiawnder troseddol Gallai dargyfeirio cyn mynd i’r llys leihau aildroseddu drwy amddiffyn plant rhag profi’r system cyfiawnder troseddol. Gallai cyhuddiad ffurfiol a phroses llys eu cyflwyno i werthoedd, agweddau neu dechnegau troseddol.
Ar gyfartaledd, mae dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn debygol o gael effaith gymedrol ar droseddu treisgar.
Mae dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn arwain at fwy o ostyngiad mewn aildroseddu na phrosesu drwy’r llysoedd. Mae’r ymchwil yn awgrymu bod dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn lleihau aildroseddu 13%. Ar ben hynny, os caiff plant eu dargyfeirio ond eu bod yn cyflawni trosedd arall, mae’r drosedd hon yn debygol o fod yn llai difrifol.
Mae tystiolaeth hefyd bod dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn cael mwy o effaith na dargyfeirio ar ôl cyhuddo. Mae hyn yn cefnogi’r ddadl y gallwch gael mwy o effaith drwy gyfyngu ar brofiad plentyn o’r system cyfiawnder troseddol.
Mae’r dystiolaeth bresennol yn awgrymu bod effaith dargyfeirio cyn mynd i’r llys wedi bod yn fwy gyda phlant iau (12-14 oed) nag ymysg plant hŷn (15-17 oed).
Mae gennym hyder uchel yn ein hamcangyfrif o’r effaith gyfartalog ar droseddu treisgar.
Mae’r amcangyfrif yn seiliedig ar adolygiad o ansawdd uchel o lawer o astudiaethau. Mae’r ymchwil sydd ar gael wedi mesur yr effaith ar aildroseddu yn uniongyrchol ond nid yw wedi gwahanu’r effaith ar aildroseddu treisgar oddi mewn i hyn. Nid ydym wedi dyfarnu’r sgôr ansawdd tystiolaeth uchaf oherwydd bod llawer o amrywiaeth yn yr amcangyfrifon a ddarperir gan yr ymchwil sylfaenol. Mae rhai astudiaethau’n awgrymu y gall dargyfeirio cyn mynd i’r llys gael effaith fwy cadarnhaol tra bo astudiaethau eraill yn awgrymu bod yr effaith yn llai.
Daw’r rhan fwyaf o’r ymchwil o’r Unol Daleithiau ac ychydig iawn o astudiaethau sydd wedi’u cynnal yng Nghymru a Lloegr.
Mae’r ymchwil yn awgrymu bod cyflymder atgyfeirio’n bwysig ac y dylai ddigwydd yn fuan ar ôl i rywun gael ei arestio. Nod rhai gwasanaethau yw cyflymu’r broses atgyfeirio drwy wneud y broses gyfeirio mor syml â phosibl i’r heddlu.
Gallai hyd yn oed arestio neu fynd i orsaf heddlu i gael ei holi arwain at oblygiadau labelu. Mae rhai gwasanaethau’n ymateb i hyn drwy osgoi arestio plant sy’n troseddu ar lefel isel. Yn hytrach, mae’r plant yn cael eu cludo i fan diogel i drafod y camau nesaf ac i gynnal asesiad atgyfeirio cychwynnol.
Mae dargyfeirio effeithiol yn gofyn am gydweithrediad sawl asiantaeth. Roedd gwerthusiad peilot y cynllun Cyswllt a Dargyfeirio Cyfiawnder Ieuenctid (YJLD) yng Nghymru a Lloegr yn awgrymu y gallai hyn fod yn heriol. Dywedodd pobl ifanc eu bod yn dod i gysylltiad â “llu o asiantaethau proffesiynol” a dywedodd rhai eu bod yn teimlo wedi’u gadael i lawr neu’n siomedig gyda’u profiadau gan ddangos rhywfaint o ddicter tuag at geisiadau i ymyrryd. Dywedodd y staff a oedd yn rhan o’r cynllun fod cyfathrebu a chydweithio ar draws gwahanol asiantaethau yn rhwystr rhag gweithredu’n llwyddiannus ac yn gyflym.
Un ffordd o wella cydweithio aml-asiantaethol efallai fyddai lleoli staff TTI neu YJLD yn y ddalfa neu’n agos ati fel y gallant ddechrau gweithio gyda phlant ar unwaith. Awgrymodd un astudiaeth y gallai fod yn well i staff fod yn agos at y ddalfa, ond ddim wedi’u cyd-leoli, fel eu bod yn cael eu hystyried yn annibynnol ac ar wahân i’r heddlu.
Ar gyfartaledd, mae cost rhaglenni dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn debygol o fod yn isel.
Mae’r amcangyfrif hwn yn seiliedig ar ddadansoddiad o 300 o brosiectau dargyfeirio yn y DU a gwerthusiad o’r Gwasanaeth Cyswllt a Dargyfeirio. Mewn llawer o sefyllfaoedd, mae dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn debygol o arwain at arbedion cost sylweddol gan ei fod yn atal costau prosesu ffurfiol drwy’r llysoedd.
Prosiectau a gwerthusiadau YEF
Ariannodd YEF astudiaeth beilot o’r rhaglen Re-Frame, dan arweiniad We Are With You. Mae’r rhaglen wyro wedi bod yn gweithio gyda phlant rhwng 10 ac 17 oed yn nalfa’r Heddlu a oedd wedi’u canfod â chyffuriau dosbarth B neu C yn eu meddiant. Cynhaliwyd dwy sesiwn gan weithwyr camddefnyddio sylweddau ieuenctid cymwys. Nod y sesiynau oedd lleihau defnydd o sylweddau a throseddu.
Canllawiau systemau – Plant a arestiwyd: Sut i gadw plant yn ddiogel a lleihau aildroseddu
Adnoddau’r Ganolfan Arloesi Cyfiawnder
Mae’r Ganolfan Arloesi Cyfiawnder wedi cynhyrchu cyfres o adnoddau ymarferol iawn ddargyfeirio ieuenctid. Maent yn cynnwys:
Adolygiad tystiolaeth o ddelio ag achosion y tu allan i’r llys a gynhaliwyd gan Brifysgol Caergrawnt
Adolygiad tystiolaeth o ddelio ag achosion y tu allan i’r llys a gynhaliwyd gan Brifysgol Caergrawnt
Canolfan Adnoddau’r Bwrdd Cyfiawnder Ieuenctid
Esboniad o sut mae dargyfeirio cyn mynd i’r llys yn gweithio mewn Timau Troseddau Ieuenctid, ac adnoddau ar gyfer ymarferwyr.