Therapïau trawma-benodol

Beth ydyw?

Mae trawma yn digwydd pan fydd digwyddiad neu set o amgylchiadau yn achosi niwed corfforol neu emosiynol sy’n arwain at effeithiau andwyol parhaol ar iechyd a lles. Mae ymchwil yn awgrymu bod cysylltiad rhwng profi trawma a risg uwch o fod yn ymwneud â throseddu a thrais.

Nod therapïau sy’n benodol i drawma, a elwir hefyd yn ymyriadau sy’n canolbwyntio ar drawma, yw cefnogi plant i wella o drawma. Fel arfer, maen nhw’n cynnwys mathau o therapi seicolegol lle mae therapydd yn rhoi cymorth i unigolion neu grwpiau bach. Gallant weithio gyda phlant sydd wedi profi trawma ond heb ymwneud â’r system gyfiawnder troseddol, neu gyda phlant sydd eisoes yn y system. Mae’r therapïau hyn yn wahanol i ymarfer sy’n cael ei lywio gan drawma neu hyfforddiant sy’n cael ei lywio gan drawma, sy’n ceisio gwella dull a  dealltwriaeth ymarferwyr o drawma o fewn gwasanaethau dydd i ddydd, fel plismona neu addysg. Mae gennym linyn Pecyn Cymorth ar wahân ar gyfer hyfforddiant sy’n ystyriol o drawma ac ailgynllunio gwasanaeth.

Defnyddir amrywiaeth o therapïau gwahanol yn y crynodeb hwn:

• Therapi Ymddygiad Gwybyddol sy’n canolbwyntio ar drawma (TF-CBT), sy’n ceisio addasu meddyliau, ymddygiad ac emosiynau.
• Therapi Prosesu Gwybyddol (CPT), math penodol o CBT sy’n canolbwyntio ar addasu credoau di-fudd a diffygiol sy’n gysylltiedig â digwyddiad trawmatig.
• Amryw o seicotherapiau eraill, megis therapi dyneiddiol, therapi seicodynameg a therapi chwilio am ddiogelwch.
• Dadsensiteiddio ac Ailbrosesu Symudiad Llygaid (EMDR), sy’n ceisio lleihau’r bywiogrwydd a’r ymateb emosiynol sy’n gysylltiedig ag atgofion o drawma.

Defnyddiwyd ystod o wahanol weithgareddau ymarferol gan yr ymyriadau uchod. Gall therapyddion weithio gyda phlant i ddatblygu sgiliau ymdopi, gwneud synnwyr o brofiadau trawmatig, gosod nodau personol, a chynllunio ar gyfer y dyfodol. 

Mae damcaniaethau’n awgrymu y gall therapïau sy’n benodol i drawma gefnogi plant a phobl ifanc i ymdopi â thrawma a phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod (ACEs). Gallai hyn amharu ar y cysylltiad rhwng trawma ac ymddygiadau negyddol sy’n gysylltiedig â chyfranogiad diweddarach mewn trosedd a thrais.

A yw’n effeithiol?

At ei gilydd, mae therapïau sy’n benodol i drawma yn debygol o gael effaith uchel ar atal troseddu a thrais i blant a phobl ifanc sydd mewn perygl o ymwneud â’r system cyfiawnder troseddol.

Mae ein hamcangyfrif yn seiliedig ar bedair astudiaeth yn unig sy’n awgrymu bod therapïau trawma-benodol ar gyfartaledd yn lleihau troseddu a thrais i blant a phobl ifanc sydd mewn perygl o ymwneud â hyn o 45%.

Mae canfyddiadau 19 o astudiaethau’n awgrymu bod therapïau sy’n benodol i drawma hefyd wedi cael effaith uchel ar ymddygiadau allanoli, fel ymddygiad ymosodol.

Mae’n bwysig nodi y gall yr effaith amrywio gan ddibynnu ar nodweddion plant a phobl ifanc sy’n cael eu cefnogi. Roedd yr adolygiad yn cynnwys 29 o astudiaethau, gyda phedwar ohonynt yn canolbwyntio ar blant a phobl ifanc oedd mewn perygl o ymwneud â throsedd a thrais, a dau yn canolbwyntio ar blant a phobl ifanc oedd eisoes yn rhan o’r system gyfiawnder. Yn ôl canfyddiadau’r ddwy astudiaeth olaf nid oedd therapïau trawma-benodol yn effeithiol ar gyfer plant a phobl ifanc sydd eisoes yn rhan o’r system gyfiawnder. Fodd bynnag, nid oes gennym lawer o hyder yn y canfyddiadau hyn gan mai nifer fach iawn o astudiaethau oedd yn rhan o’r astudiaeth.

Pa mor ddiogel yw’r dystiolaeth?

Mae gennym hyder isel iawn yn ein hamcangyfrif o’r effaith ar gyfartaledd ar droseddau treisgar.

Mae ein hyder yn isel iawn oherwydd bod yr amcangyfrif yn seiliedig ar bedair astudiaeth yn unig ac mae amrywiad sylweddol yn yr effeithiau a ganfuwyd. Awgrymodd rhai astudiaethau bod yr effaith yn uwch tra bod eraill yn awgrymu ei fod yn is. Yn gyffredinol, mae astudiaethau wedi defnyddio meintiau sampl bach iawn, fel arfer rhwng 21 a 30 o blant.

Cynhaliwyd y rhan fwyaf o astudiaethau yn UDA ac ni ddaeth yr adolygiad o hyd i unrhyw astudiaethau o’r DU nac Iwerddon.

Sut allwch chi ei weithredu’n dda?

Mae’r adolygiad yn awgrymu y gallai rhaglenni sy’n cynnwys technegau i newid y ffordd rydyn ni’n meddwl gael mwy o effaith ar blant a phobl ifanc sydd mewn perygl o ymwneud â’r system cyfiawnder troseddol. Mae hyn yn cynnwys:

• Dod yn ymwybodol o’r meddyliau sydd gennym yn rheolaidd
• Gwerthuso ein meddyliau a phenderfynu beth y gellid ei newid
• Cael meddyliau mwy rhesymegol yn lle meddyliau di-fudd neu afiach.

Gall rhaglenni sy’n cynnwys ‘therapi naratif trawma’ gael mwy o effaith i blant a phobl ifanc sydd mewn perygl o ymwneud â’r system cyfiawnder troseddol o’i gymharu â’r rhai nad ydynt yn ei gynnwys. Mae’r math hwn o therapi yn cynnwys creu naratif cronolegol o stori bywyd y person, cofio a siarad drwy brofiadau trawmatig a meddyliau a theimladau cysylltiedig. Mae hyn yn rhoi cyfle i ail-werthuso ac ail-greu atgofion, addasu sut maent yn ymateb i ofn a datblygu dull iach o brosesu atgofion.

Pa raglenni sydd ar gael?

Mae’r adran hon yn darparu dolenni i raglenni perthnasol yn yr arweinlyfr.

Beth yw’r gost?

Ar gyfartaledd, mae cost therapïau sy’n benodol i drawma yn debygol o fod yn gymedrol.

Mae’r rhan fwyaf o ymyriadau ar gyfer trawma yn cynnwys therapïau sydd angen therapydd hyfforddedig a chefnogaeth ddwys ac arbenigol. Yn ôl adolygiad o gostau therapïau trawma-benodol roedd costau’n amrywio rhwng tua £500 a £1,500 ar gyfer y gwahanol therapïau a ddefnyddiwyd.

Crynodeb o bwncz

• Mae therapïau trawma-benodol yn ymyriadau wedi’u targedu sy’n anelu at gefnogi adferiad unigol o drawma.
• Mae therapïau sy’n benodol i drawma ar gyfartaledd yn cael effaith uchel i blant a phobl ifanc sydd mewn perygl o droseddu, er bod hynny’n seiliedig ar dystiolaeth wan iawn.
• Gellid cael dealltwriaeth bellach drwy werthusiadau o ymyriadau trawma-benodol a gynhaliwyd yn y DU.
• Mae YEF wedi ariannu astudiaeth beilot o ASSIST Trauma Care, prosiect sy’n cyflogi therapyddion profiadol sydd wedi’u hyfforddi i weithio gydag Anhwylder Straen Wedi Trawma (PTSD) ac ôl-effeithiau trawma yn unol ag arferion cyfredol sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Find out who we fund.

Dolenni allanol

Adverse childhood experiences: What we know, what we don’t know, and what should happen next.
Adroddiad EIF am yr hyn yr ydym yn ei wybod am effeithiau trawma a’r mathau o ymyriadau a ddefnyddir i drin trawma.

What have ACEs got to do with justice?
Adroddiad ymchwil gan Lywodraeth yr Alban yn amlinellu’r berthynas rhwng ACE a chanlyniadau’r dyfodol.

Recognizing and Treating Child Traumatic Stress 
Taflen wybodaeth am arwyddion straen trawmatig, ei effaith ar blant, opsiynau triniaeth, a sut y gall teuluoedd a gofalwyr helpu.

Cost-effectiveness of psychological interventions for children and young people with post-traumatic stress disorder
Mae’r adolygiad hwn o gost-effeithiolrwydd yn cynnwys tabl o gostau cyfartalog gwahanol ymyriadau sy’n canolbwyntio ar drawma a ddarperir yn y DU.

Dadlwythiadau